Progesterontekort
Veel vrouwen hebben in de jaren voorafgaand aan hun menopauze last van een progesterontekort, lees hier hoe je dit kunt merken en wat je eraan kunt doen.
Weet je dat je eierstokken al vele jaren voor je laatste menstruatie minder progesteron maken en dat op dat moment al de overgang begint? De overgang is dus niet hetzelfde als de menopauze, dat is je laatste menstruatie. Wanneer de menopauze opgetreden is, weet je pas als je een jaar niet meer gemenstrueerd hebt.
Bij de meeste vrouwen neemt al zo’n tien jaar voor de menopauze de progesteronproductie af.
Progesteron wordt in de eierstok gemaakt na een eisprong. De reden voor de afname van progesteron aanmaak is dat de eicelvoorraad waarmee ter wereld gekomen bent op raakt. Hoe minder voorraad eicellen, hoe lager de progesteronproductie wordt. Totdat de voorraad zo laag is, dat er zelfs geen eisprong meer optreedt. Dan kun je nog steeds een (regelmatige) menstruatiecyclus hebben.
Klachten van progesterontekort:
- Een veel voorkomende klacht is het optreden van premenstruele klachten (PMS), zoals wisselend humeur tot aan zwaarmoedigheid, van gespannen borsten tot een opgeblazen gevoel, van menstruele migraine tot aan obstipatie, van buikpijn tot eetbuien. Al deze klachten kunnen duiden op een progesterontekort enerzijds of op een oestrogeendominantie anderzijds. Oestrogeendominantie betekent dat je oestrogenen niet handig afbreekt. Daardoor ontstaan er afgeleiden van oestrogeen die veel sterker werkzaam zijn.
- Premenstrueel syndroom wordt vaker erger in de jaren voorafgaand aan de overgang of begint dan pas. Zie ook het blog over PMS
- Een andere klacht is hevig menstrueel bloedverlies. De bloedingen kunnen erger zijn en kunnen langer aanhouden, ook kan de menstruatie gepaard gaan met verlies van bloedstolsels. Hierdoor treedt vaker menstruatiepijn op. Als je meer dan 5 maandverbanden of tampons per 24 uur nodig hebt of snel doorlekt is er sprake van hevig menstrueel bloedverlies.
- Het bloedverlies kan met een soort van aanloop beginnen, soms treedt er wel 3 dagen of langer een beetje bruin bloedverlies op voordat de menstruatie zelf met (veel) helderrood bloedverlies doorzet.
- De cyclus wordt steeds korter en tot slot onregelmatig.
- De hoeveelheid bloedverlies kan ook juist afnemen en de menstruatie kan korter duren.
Hevig menstrueel bloedverlies en menstruatiepijn kunnen ook andere oorzaken hebben dan progesterontekort. Bijvoorbeeld myomen in de baarmoeder(holte), adenomyose en endometriose. Gynaecologisch onderzoek en op z’n minst een echo zijn nodig om deze oorzaken te kunnen uitsluiten. Ga daarom niet zelf op goed geluk experimenteren met kruiden of progesteron.
Bovengenoemde klachten kunnen ook optreden bij een normale aanmaak van progesteron. Progesteron kan in werking namelijk gehinderd worden door (chronische) stress. Hét hormoon dat meer wordt aangemaakt bij chronische stress is cortisol. Cortisol lijkt qua structuur heel veel op progesteron, het kan de progesteronreceptor bezetten. Daardoor kan progesteron dan minder goed werken.
Pas kort voor de menopauze begint de hoeveelheid estradiol die je eierstokken maken in de groeiende follikels, eiblaasjes, af te nemen. Dat is het moment dat veel vrouwen overgangsklachten als opvliegers en nachtelijk transpireren gaan ervaren.
Progesterontekort of resistentie voor progesteron kan op verschillende manieren worden tegengegaan. Je kunt de gevoeligheid van je lichaam voor progesteron verbeteren door stress tegen te gaan, bijvoorbeeld door toepassen van body-mind technieken als mindfulness en yoga. Ook zijn er supplementen die een te hoge cortisolproductie kunnen temperen, bijvoorbeeld diverse ginsengsoorten, ashwaganda, rhodiola, relora. Er zijn kruiden die de progesterongevoeligheid verbeteren, het bekendst is Vitex Agnus Castus (monikkenpeper of kuisboom). Vitex wordt ofwel de gehele cyclus genomen, of pas vanaf cyclusdag 12. Neem een extract met voldoende werkzame stof van een goed merk.
Tevens kan een progesterontekort worden opgelost door toediening van bio-identiek progesteron. Dat wil zeggen een hormoon dat er precies zo uitziet als lichaamseigen progesteron. Dat kan via een crème – daarmee kan een lage dosis prima worden toegediend – en het kan via pillen, verkrijgbaar onder de merknaam Utrogestan. Progesteron wordt dan gebruikt vanaf dag 12 van de cyclus of al eerder tot en met de 26ste cyclusdag. Hoe korter de cyclus hoe eerder progesteron gestart wordt voor voldoende werking. Als eerste cyclusdag geldt de dag dat de menstruatie begint met helderrood bloedverlies. Utrogestan moet worden voorgeschreven door een arts. Utrogestan heeft als bijwerking het veroorzaken van slaperigheid, het bevordert de slaapkwaliteit. Daarom moet het vlak voor het slapen gaan pas worden ingenomen. Koop het liefst progesteroncrème in een doseerpompje, dat kan elke dag eenzelfde dosis gebruikt worden, veel handiger dan geknoei met tubes of potjes. Progesteroncrème kan via diverse internetsites zelf besteld worden. Let wel op dat er de crème minimaal 2% progesteron zit.
Er worden ook crèmes verkocht met ‘natuurlijke progesteron’ die alleen maar wilde yam extract bevatten. Dat werkt niet of nauwelijks en is geen goede vervanger voor èchte progesteroncrème.
Bio-identieke hormonen moet niet verward worden met synthetische varianten van progesteron, deze stoffen worden daarom progestativa genoemd. Zij hebben deels volledig andere eigenschappen dan progesteron. Ze zitten in middelen als Orgametril (lynestrenol) en Provera (medroxyprogesteronacetaat = MPA), Primolut (norethisteron) en ook in de pil (levonorgestrel, drospirenon, gestodeen) en in het Mirena spiraal (levonorgestrel). Progestativa zijn bij langdurig gebruik in verband gebracht met een toename van het risico op borstkanker. Sommige progestativa hebben neerslachtigheid als bijwerking en andere zorgen voor verhoogde spiegels van cortisol. In combinatie met het pilhormoon ethinylestradiol is er een verhoogde kans op trombose of embolie. Een klein deel van de vrouwen verdraagt bio-identiek progesteron niet goed, ze kunnen er juist prikkelbaarder door worden. Mogelijk heeft dit een genetische oorzaak. Bij deze vrouwen kan het sterk op progesteron lijkend progestativum dydrogesteron wel goed werken. De dosis die nodig is voor voldoende effect, is namelijk veel lager dan de dosis van progesteron.
Progesteron zelf heeft op borstklierweefsel bij wetenschappelijk onderzoek een gunstig effect. Bij grote en langdurigere studies werd er tijdens en na het gebruik van progesteron geen verhoogd risico op borstkanker gevonden.