Premenstrueel syndroom

Ongeveer 5 op de 100 vrouwen hebben last van premenstrueel syndroom (PMS). PMS behelst dat vrouwen gedurende de laatste twee weken van hun cyclus last kunnen hebben van allerlei lichamelijke en psychische klachten.

De meest voorkomende lichamelijke klachten zijn: pijnlijke borsten, hoofdpijn, gewrichtspijn, vocht vasthouden, darmklachten. 
De meest voorkomende psychische klachten zijn: stemmingsveranderingen, vermoeidheid, boosheid, neerslachtigheid, verminderde concentratie. 
Vrouwen met PMS hebben geen andere hoeveelheden vrouwelijk hormoon estradiol en progesteron dan vrouwen zonder PMS. Zij hebben wel meer last van de natuurlijke hormoonschommelingen. Als de psychische klachten op de voorgrond staan en als deze klachten ernstig zijn wordt ook wel gesproken van PMDD, Premenstrual Dysphoric Disorder.

Oorzaken

Aantal cycli
Het is bekend dat hoe meer cycli een vrouw heeft, hoe meer kans er is op het krijgen van PMS. PMS komt dus vaker voor en de symptomen kunnen ernstiger worden naarmate de overgang dichterbij komt. 

Een van de gedachten is dat het eigenlijk niet normaal is dat vrouwen maandelijks een cyclus hebben. Vandaag de dag hebben vrouwen wel 500 cycli in hun leven. Onze voorouder Oer-Eva had misschien maar 50 cycli in haar leven. De rest van haar leven was ze of zwanger of gaf ze borstvoeding of was ze te ondervoed om een cyclus te hebben. Toch kan PMS ook al optreden bij jonge vrouwen, al vanaf de eerste menstruatie.

Progesterontekort. 

Een meer waarschijnlijke oorzaak waarom PMS klachten vaker optreden en erger worden naarmate de menopauze nadert is de onbalans tussen de hormonen estradiol en progesteron, de twee belangrijkste vrouwelijke hormonen. Al zo’n 10 jaar voor de menopauze en soms zelfs al eerder zullen de eierstokken met moeite krijgen met de aanmaak van progesteron na de eisprong. De productie neemt steeds verder af. Enkele jaren voor de menopauze zullen er zelfs steeds vaker cycli zonder eisprong optreden. Deze veranderingen in aanmaak van progesteron kunnen leiden tot veranderingen in de menstruatie en de cyclus. De cyclus kan korter worden. De menstruatie kan langer gaan duren, er kan een aanloop optreden met dagen donker bloedverlies voordat er helderrood bloedverlies komt. Het kan langer duren voordat de menstruatie weer helemaal stopt. De bloedingen kunnen (veel) heviger worden en met meer menstruatiepijn gepaard gaan. Een kortere menstruatie met (veel) minder bloedverlies kan óók veroorzaakt worden door progesterontekort. 

Ook jonge meiden, dat pas enkele maanden tot een paar jaar menstrueren hebben vaker een cyclus zonder eisprong, dat kan een oorzaak zijn voor PMS bij hen. 

Oestrogeenstofwisseling

Er is echter nog een reden dan PMS optreedt. Het heeft ook heel veel te maken met hoe het oestrogeen dat in eierstokken en in vetweefsel wordt gemaakt wordt verwerkt. Oestrogenen moeten immers onwerkzaam worden gemaakt, anders zou er geen cyclus zijn. Oestrogeen is een vetachtige stof die wordt gemaakt uit cholesterol via allerlei tussenstappen. De oestrogenen estradiol (uit eierstokken) en oestron (uit vetweefsel) kunnen wateroplosbaar worden gemaakt. Dit gebeurt doordat een enzym een gedeelte van het molecuul water (H2O) koppelt aan het oestrogeen.

OH kan worden gekoppeld aan het 2e, het 4e en het 16e C-atoom van oestrogeen. Er ontstaat dan 2OH-oestron of 2OH-estradiol; 4OH-oestron of -estradiol en 16OH-oestron of -estradiol. Elk van deze vormen van oestrogeen kan via de bloedbaan naar de nieren getransporteerd worden en kan worden uitgeplast of kan via de lever naar de gal en zo via darm en ontlasting het lichaam verlaten. Elk van deze soorten OH-oestrogenen heeft een specifiekere werking dan oestron of estradiol.
De 4OH en 16OH oestrogeen stimuleert celdeling, verjonging, vernieuwing en vruchtbaarheid. Ook zorgt 4OH en 16OH oestrogeen voor groei van borstklierweefsel, het maken de zintuigen gevoeliger en maakt het immuunsysteem wat toleranter. Dit zijn allemaal functies die nodig zijn bij het zwanger worden, zwanger blijven en een kind borstvoeding kunnen geven. Vanuit de evolutie heel belangrijke functies. 2OH oestrogeen vormt een gezond tegenwicht tegen de 4OH en 16OH zusjes. Een soort van rempedaal waar de andere 2 eerder op een gaspedaal lijken. Bijvoorbeeld zorgt deze vorm voor celrijping als tegenwicht voor celdeling.

Vervolgens worden de wateroplosbare oestrogenen onwerkzaam gemaakt doordat een enzym er het stofje methyl aan koppelt. Dit heet methylatie. Methyl is CH3 en is afkomstig van B-vitamines en van choline. Er ontstaan dan 2-methoxy-oestron, 4-methoxy-oestron maar ook 2-methoxy-estradiol en 4-methoxy-estradiol. 16OH oestron kan niet gemethyleerd worden.

Bij vrouwen met PMS /PMDD zitten er vaak haperingen in de oestrogeenstofwisseling. Er wordt bijvoorbeeld te weinig 2OH oestron gemaakt of te veel 4OH of 16OH oestron of de methylatie vindt niet goed plaats. 

Oplossingen:

In de Nederlandse richtlijn PMS/PMDD staat dat aanpassingen in voeding en leefstijl goede effecten kunnen hebben. Er staat in die richtlijn alleen niet om welke aanpassingen het gaat. 

Wat altijd opgaat, voor elke vrouw met PMS/PMDD, is het gunstige effect van verse en onbewerkte voeding zonder toegevoegde suikers. Zo’n soort voeding is bijvoorbeeld mediterrane voeding of het paleodieet. Mensen eten dan veel meer groenten en veel minder suikers. Het onderzoek is gebleken dat vrouwen met PMS/PMDD gemiddeld veel meer suiker/koolhydraten eten dan vrouwen zonder dit probleem, tot 2,5 keer zoveel. 

Deze voeding heeft ook een gunstig effect op de darmwerking. Er zijn aanwijzingen dat bepaalde ongunstige darmbacteriën de oestrogeenstofwisseling in de war kunnen schoppen en PMS daardoor mede kunnen verergeren. 

Een ander algemeen advies voor vrouwen met PMS is het vermijden van hormoonverstorende stoffen. Dit zijn moleculen die door mensen worden gefabriceerd en die een werking hebben die kan lijken op die van oestrogeen. 

Denk aan:

• Weekmakers in plastic verpakkingen van voedingsmiddelen
• Residuen van bestrijdingsmiddelen op groenten en fruit
• Conserveermiddelen in verzorgingsproducten en cosmetica
• Brandvertragers is stoffering en in kleding
• PVC in zeil en kliklaminaat.

Het is onmogelijk om helemaal gevrijwaard te blijven van de invloed van dergelijke stoffen, maar door bewuste keuzes in voeding, verzorgingsproducten en kleding kan veel blootstelling vermeden worden. 

Andere gezonde gewoontes kunnen ook bijdragen aan vermindering van klachten: Voldoende bewegen maar juist niet te fanatiek sporten. Voldoende ontspanning en flexibel weten om te gaan stress, bijvoorbeeld door het beoefenen van bodymind-technieken. Voldoende slapen. 

Behandeling
Helaas zijn er nog steeds artsen die van mening zijn dat PMS helemaal niet bestaat, zij vinden een behandeling dan ook overbodig en nemen vrouwen met klachten niet serieus. Er bestaat echter ook al een aantal jaar een richtlijn van de Nederlandse Vereniging van Gynaecologen. In deze richtlijn worden als oplossingen aangedragen: 

Het nemen van een anticonceptiepil, vooral de pil met het hormoon drospirenon, zou kunnen helpen. Sommige vrouwen kunnen baat hebben bij het gebruik van een antidepressivum, een z.g. SSRI, in de laatste twee weken van de cyclus.

Bij de Hormoonpoli kijken we integraal naar gezondheid en ziekte, dus ook naar PMS/PMDD. We kijken altijd naar onderliggende oorzaken van een probleem in plaats van de makkelijke oplossingen. Wat niet betekent dat we geen makkelijke oplossingen zullen aanraden. In overleg met een vrouw kan hiervoor gekozen worden. 

Daarnaast raden we vrouwen met PMS/PMDD aan om een oestrogeenstofwisselingsonderzoek te laten doen in urine. Door deze test kunnen we precies achterhalen óf en hoe de oestrogeenstofwisseling hapert. Hierdoor kunnen we precies zien welke specifieke voedingsadviezen en supplementen werkzaam kunnen zijn. 

Uit zo’n test kan bijvoorbeeld blijken dat een vrouw te weinig 2OH oestron als tegenwicht maakt. De aanmaak van 2OH oestron neemt toe door inname van DIM (di-indolylmethaan). DIM vind je in alle koolsoorten, vooral in broccolikiemen, maar het zit ook in andere koolsoorten. 

Er kan blijken dat er te veel 4-OH en/of 16-OH oestron wordt gemaakt. De productie van deze oestrogeenvormen kan afgeremd worden door bepaalde vruchten of kruiden, het uitscheiden van 16-OH via de darm kan verbeteren door gebruik van chlorella of extra vezels. 

Ook kan er sprake zijn van een te langzame methylatie. Om goed te kunnen methyleren zijn B-vitamines nodig, vooral B12, folaat, B6 en B2 maar ook choline. Een mogelijke oorzaak kunnen tekorten zijn door een bepaald voedingspatroon. Bijvoorbeeld door langdurig veganistisch eten. Het is mogelijk dat methylatie bij bepaalde mensen langzamer gaat door erfelijke variatie. Dit verklaart veelal waarom PMS /PMDD ook al kort na de eerste menstruatie kan beginnen.

Als hormonen gebonden zijn aan een bepaald eiwit dat specifiek de eierstokhormonen bindt (seks hormoon bindend globuline, SHBG), kunnen deze niet actief zijn. Gebonden hormonen kunnen niet werken omdat ze niet kunnen binden aan oestrogeenreceptoren op cellen.
De aanmaak van dit specifieke eiwit wordt bevorderd door het eten van het eiwit lignaan, dit zit in lijnzaad en andere zaden en peulvruchten.

Dat is een gerichtere en effectievere aanpak dan zomaar een (duur) supplement met DIM of chlorella te gaan nemen. Ook raden we af om hoge dosis B-vitamines te nemen. Veelal worden er synthetische vormen van B-vitamines verkocht die juist mensen die langzaam methyleren vanwege bepaalde genetische variatie van de regen in de drup kunnen helpen. Sla dus niet zelf aan het dokteren en laat je deskundig adviseren door de artsen van de Hormoonpoli.