Lichen Sclerosus

Lichen Sclerosus is een chronische huidziekte. Veel vrouwen lopen te lang rond met klachten van jeuk, pijn en branderig gevoel aan de vulva. Het probleem is echter goed te behandelen. Lees hier wat je er zelf aan kunt doen en hoe een deskundig arts je kan helpen.

Geregeld komen vrouwen in mijn praktijk met de volgende klacht: jeuk en brandend gevoel aan de vulva. De klacht bestaat soms als jaren, maar vrouwen vinden het een gênant probleem en gaan er niet graag mee naar hun huisarts.  Ze passen allerhande methoden toe die het probleem niet of op zijn best tijdelijk verlichten: van vaseline smeren, tot weer een kuurtje tegen schimmel, van het slikken van anti-allergiepillen tot het koelen met natte washandjes. Vrijen is vaak niet meer mogelijk vanwege de pijnklachten. Als zij ten langen leste toch naar de huisarts gaan, wordt het probleem niet altijd goed herkend. Het komt voor dat de symptomen (ongezien) worden gehouden voor een schimmelinfectie. Een behandeling tegen schimmel werkt niet of op zijn hoogst gedeeltelijk en tijdelijk.

Lichen Sclerosus is een huidaandoening die zowel bij vrouwen als mannen voorkomt. Bij vrouwen komt deze het meest voor aan de schaamlippen, de voorhuid van de clitoris, de huid tussen opening vagina en anus en rondom de anus. De huid kan heel dun zijn en parelmoerachtig wit glanzen (atrofie), maar ook verdikking van het bindweefsel vlak onder de huid is mogelijk (sclerose). Na verloop van tijd wordt de huid vaak strak en dun. Er kunnen kleine bloedinkjes ontstaan, bijvoorbeeld omdat er wordt gekrabt vanwege de ernstige jeuk. 

Het probleem kan zowel bij jonge meisjes voorkomen als bij vrouwen in de vruchtbare levensjaren, maar het vaakst treedt het op bij vrouwen na de menopauze. Hormonale veranderingen kunnen daarbij een rol spelen. LS wordt wel beschouwd als een auto-immuunziekte. Er is sprake van een ontsteking van de huid. Daarbij kan door littekenvorming de opening van de vagina nauwer worden, schaamlippen kunnen gaan verkleven, zelfs de opening van de plasbuis en de anus kan vernauwen. LS kan door een ervaren arts worden herkend (gynaecologen, huidartsen), de diagnose kan meestal worden gesteld door kijken alleen, maar bij twijfel kan het nodig zijn om een biopt te nemen (Onder plaatselijke verdoving wordt dan een 3 mm doorsnede stukje huid weggenomen).

De oorzaak van LS is niet compleet duidelijk. Er zijn verschillende theorieën.

De belangrijkste theorie zegt dat het een auto-immuunziekte is. Het immuunsysteem reageert op lichaamseigen cellen en een ontstekingsreactie in de huid is het gevolg. Daarbij komt het stofje histamine vrij en dat veroorzaakt veel jeuk.

Anderen menen dat er een hormonale oorzaak is. LS kan optreden bij meisjes in de net voor de puberteit en bij vrouwen in of net na de overgang. LS komt echter ook bij mannen voor, al is dat veel minder vaak het geval. Denk bij hormonen niet alleen aan lichaamseigen hormonen, maar ook aan hormoonachtige stoffen die we via onze voeding of via het milieu binnenkrijgen. Deze z.g. hormoonverstorende stoffen zijn alom tegenwoordig: pesticiden, herbiciden, weekmakers van plastic, pcb’s, conserveringsmiddelen in verzorgingsproducten en cosmetica (parabenen). Ook langdurig gebruik van de anticonceptiepil kan een trigger zijn.

Er is ook een mogelijke link met schildklierhormonen. Ongeveer 1/3 van de vrouwen met LS hebben nog een andere auto-immuunziekte, het vaakst gaat het daarbij om een auto-immuunziekte van de schildklier. 

Stress blijkt een belangrijke trigger. Vrouwen met LS hebben doorgaans veel meer last als zij veel stress hebben. Een gelijktijdig aanwezige candida-infectie kan eveneens de symptomen verergeren.

Oplossingen Wat is er tegen lichen sclerosus te doen?

Zelf doen:

• Probeer stress te verminderen, of probeer je reacties op stress te veranderen. Dit kan bijvoorbeeld door het toepassen van een body-mindtechniek, dit zijn bijvoorbeeld Mindfulness, meditatie, yoga, visualisaties. Stresshormoon wordt ook beter afgebroken als je sport, vooral krachtsport helpt goed.
• Gezonde voeding: Om hormonen en hormoonverstorende stoffen te kunnen afbreken zijn o.a. de volgende stoffen nodig: chlorofyl (de groene kleurstof uit planten), zink, magnesium en B-vitamines. Een auto-immuunziekte gaat vaak gepaard met een darm die niet goed werkt. De darmwerking kan verbeteren door voldoende drinken (water, (kruiden)thee, en zwarte koffie met mate), het eten van voldoende groenten, minimaal 300 gram per dag. Voldoende vitamine D is ook belangrijk. Als je het hele jaar door 50 microgram vitamine D per dag neemt ontstaat er geen tekort.
• Vrouwen kunnen baat hebben bij een voeding zonder suiker, gluten en zuivel. Een dergelijke voedingsaanpassing kan gedurende 6 weken uitgeprobeerd worden. Het is ook mogelijk om door middel van bloedonderzoek een intolerantietest te laten doen. Er wordt dan zichtbaar tegen welke voedingsmiddelen het immuunsysteem IgG antistoffen maakt. Deze voedingsmiddelen kunnen dan enige tijd, bijvoorbeeld 6 weken, weggelaten worden. Het is ook mogelijk om de ontlasting te laten onderzoeken, het microbioom (de verzameling darmbacteriën) kan zo bekeken worden. Ook wordt duidelijke of er sprake is van een verhoogde doorlaatbaarheid van de darmwand (‘lekke darm’). Laat je daarvoor goed begeleiden door een (orthomoleculair) diëtist of een therapeut/arts met ervaring op dat gebied.
• Houd de huid goed vet. Dit kan met vaseline/parafine zalf. Echter deze uit aardolie gemaakte zalf sluit de huid af. Veel vrouwen gebruiken daarvoor in de plaats regeneratie-olie of regeneratiebalsem; deze specifieke olie of balsem op basis van jojoba-olie, granaatappelzaadolie en duindoornolie met specifieke etherische oliën kan jeuk en branden verminderen en zou ontstekingsremmend werken De regeneratie-olie en -balsem is verkrijgbaar bij www.puurvrouw.com (flesjes/potjes van 30ml en 50ml). Andere plantaardige oliën kunnen eveneens verzachten, zoals jojoba-olie, olijfolie, kokosolie.
• Zitbaden met zeezout of kamille kunnen eveneens verzachten.
• Bekijk jezelf met behulp van een spiegel, zodat je je eigen vulva goed leert kennen. Zo kun je alert zijn op veranderingen in kleur, dikte van de huid of zweertjes. Ongeveer 3 op de 100 vrouwen met LS krijgen vulvakanker, verdachte plekjes kunnen jezelf als eerste opvallen als je je lijf goed kent.
• Vrij nooit met pijn. Masseer je huid regelmatig met een goede olie om deze soepel te houden. Gebruik bij het vrijen een middel dat goed smeert, dus liever geen glijmiddel op waterbasis, dat droogt gemakkelijk weer in. Kokosolie werkt vaak goed, evenals de hierboven genoemde regeneratie-olie.

De behandeling door een arts:

• Een arts zal de aangedane huid goed bekijken. Soms wordt ter vergelijking (na toestemming) een foto gemaakt. Soms wordt een biopt van de huid genomen om de diagnose door pathologisch onderzoek te laten bevestigen. Als er twijfel bestaat over goedaardigheid van een afwijking is dat zeker nodig.
• Kijk tijdens het onderzoek door de arts mee met een spiegel. Zo leer je je lijf goed kennen. Laat je uitleggen op grond van welke criteria de arts een diagnose stelt of een oordeel over succes van de behandeling velt.
• De standaardbehandeling is die met een crème met corticosteroïden, bijnierschorshormoon. Bijnierschorshormoon is een sterke ontstekingsremmer. Het sterk werkende middel Dermovate (clobetasol) wordt vaak voorgeschreven. Dit middel helpt vaak al binnen een week de jeuk en het branden sterk verminderen. Het zou echter niet langdurig gebruikt kunnen worden, omdat de huid dan nóg dunner kan worden. Ook wordt een minder sterk werkend middel voorgeschreven zoals mometason. 
• Als corticosteroïden crème niet voldoende werkt worden z.g. calcineurineremmers voorgeschreven. Een voorbeeld hiervan is bijvoorbeeld tacrolimus (Protopic). Dit medicijn remt de werking van bepaalde witte bloedcellen, waardoor de ontsteking afneemt. 
• Behandeling met (bio-identieke) hormonen. Als de ontsteking verminderd is en de jeuk beheersbaar kan er naast corticosteroïden crème, testosteroncrème en/of progesteroncrème gebruikt worden. Deze middelen staan niet meer in de richtlijn Lichen Sclerosus, omdat de werking niet voldoende bewezen is. 
• Als er naast de LS ook sprake is van een infectie met candida of met bacteriën wordt dit apart behandeld. 
• Er kunnen middelen tegen allergische reacties worden gegeven in een poging jeuk te onderdrukken.

Niet doen:

• Wassen met zeep.
• Talkpoeder gebruiken.
• Strings dragen of onderbroeken van synthetisch niet ademend materiaal.
• (Altijd) een inlegkruisje dragen.

Tot slot: zoek een arts (gynaecoloog, dermatoloog of specialist van een vulvapoli) die veel ervaring heeft met de behandeling van Lichen Sclerosus. Bij de Hormoonpoli is er ruim expertise met de behandeling van LS.