Lekke darm, wat is dat en wat kan het voor jouw gezondheid betekenen?

Lang geleden, voordat de medische wetenschap de oorzaken van ziekte had ontdekt, dachten artsen dat bepaalde ziekten het gevolg waren van een onbalans in de maag. Dat werd hypochondrie genaamd. Dit komt uit het klassieke Grieks: hypochondrium verwijst naar het bovenste deel van buik, het gebied tussen onderkant van het borstbeen en de navel.

Dit concept werd verworpen toen de wetenschap zich verder ontwikkelde. We ontdekten bijvoorbeeld de bacteriën, parasieten en schimmels die zichtbaar bleken onder een microscoop. De betekenis van de term hypochonder veranderde, artsen gebruikten het woord om persoenen te beschrijven die bang waren een ernstige ziekte onder de leden te hebben, zonder dat deze aangetoond kon worden. Tegenwoordig noemen artsen in Nederland dit SOLK, Somatisch (lichamelijk) onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten.

Maar stel nu dat het oude concept dat ziekte in de darm begint een kern van waarheid bevat? Zouden sommige van de chronische ziekten waar onze samenleving mee geconfronteerd wordt kunnen samenhangen met een dysfunctie van het maag-darm stelsel?

De uitdrukking “lekke darm’, (Engels Leaky Gut) wordt veel genoemd in allerlei medische blogs en in de sociale media. Wees echter niet verbaasd als jouw arts er nog nooit van gehoord heeft of ontkent dat een ‘lekke darm” bestaat. Lekke darm wordt ook wel toegenomen doorlaatbaarheid (permeabiliteit) van de darm genoemd. Het is een nieuw begrip dat nog niet helemaal is doorgedrongen in de medische praktijk van alle dag. In basaal medisch onderzoek over de fysiologie (normale werking) van de darm is het begrip al wel doorgedrongen. Het bestaan van een verhoogde doorlaatbaarheid van het darmslijmvlies voor invloeden van buitenaf, zoals darmbacteriën is wetenschappelijk aangetoond en het is ook door middel van onderzoek van de ontlasting vast te stellen. 

Men is al bezig met het ontwikkelen van nieuwe geneesmiddelen die een verhoogde doorlaatbaarheid van de darm kunnen herstellen.

Wat is precies een lekke darm?

Binnenin de buik zitten onze maag en darmen. Het oppervlak van de binnenkant van de darmen, de twaalfvingerige darm, dunne darm en dikke darm, is sterk geplooid. Als deze binnenbekleding helemaal uitgestreken zou worden, zou dit een oppervlakte zo groot als een tennisveld kunnen bedekken. Als deze binnenbekleding van de darm, die slechts 1 cellaag dik is, goed werkt, dan vormt deze een goede barrière tussen onze binnenkant en buitenkant, tussen de darminhoud en de bloedbaan en de binnenkant van ons lijf. In het geval van een lekke darm liggen de cellen die de darmwand vormen niet meer dicht tegen elkaar aan, er zit te veel ruimte tussen de cellen. Daar kunnen te grote voedselmoleculen, giftige stoffen en bacterien doorheen dringen. Hierdoor kan ontsteking aangewakkerd worden en veranderingen in de samenstelling van de darmbacteriën, de darmflora, wat kan leiden tot problemen met de vertering en meer. De publicaties voortkomend uit wetenschappelijk onderzoek dat aantoont dat veranderingen in de bacteriesamenstelling en ontsteking een rol spelen in het ontwikkelen van chronische ziekte buitelen momenteel over elkaar heen.

Wie krijgen een lekke darm en waarom?

We hebben allemaal een beetje een lekke darm. De barrière tussen onze buitenkant en de binnenkant zit per slot van rekening niet helemaal dicht, we moeten immers onze voeding via de darm kunnen opnemen. Sommigen van ons zitten genetisch zo elkaar dat deze veranderingen in het verteringsstelsel makkelijker optreden. Maar genen zijn niet de enige schuldigen. De moderne leefstijl is op dit moment de belangrijkste veroorzaker van ontstekingen en toegenomen doorlaatbaarheid van de darm. De gemiddelde Westerse voeding die bestaat uit veel sterk bewerkte kant- en klaar producten, waar weinig vezels, veel suiker en geharde plantaardige vetten in zitten, kan dit probleem uitlokken. Het drinken van alcoholische dranken en ernstige stress kunnen het evenwicht in de darm eveneens verstoren.

Het is al bekend dat toegenomen doorlaatbaarheid van de darm een rol speelt bij darmziekten als coeliakie, de ziekte van Crohn, colitis ulcerosa en prikkelbare darm syndroom (PDS). De belangrijkste vraag is of een lekke darm elders in het lichaam problemen kan veroorzaken. Enkele studies laten zien dat er een verband bestaat tussen een lekke darm enerzijds en het ontstaan van andere ziekten en aandoeningen zoals auto-immuunziekten (bijvoorbeeld reuma, diabetes type 1, multiple sclerosus, lichen sclerosus en de ziekte van Hashimoto), chronisch vermoeidheidssyndroom, fibromyalgie, artritis, allergieën, astma, acne, eczeem, endometriose, overgewicht. Ook worden veel psychische problemen van depressie tot angstklachten in verband gebracht met een lekke darm en met veranderingen in de samenstelling van het darmmicrobioom. Er worden steeds meer klinische studies gepubliceerd die kunnen bewijzen dat een lekke darm een van de oorzaken is en dat deze ziekten het gevolg daarvan zijn.

De weg naar een gezonde darm

Hoewel het dus niet gebruikelijk is om de term “toegenomen doorlaatbaarheid van de darm” te horen uit de mond van een reguliere arts, werken artsen voor functionele geneeskunde of integrale geneeskunde al jaren met dit concept. Ze gebruiken de behandeling van de darm als een manier om grip te krijgen op allerlei chronische ziekten. In veel niet-Westerse culturen worden bij bepaalde ziekten speciale diëten voorgeschreven. Zelfs in Nederland passen mensen hun voeding aan als ze zich ziek voelen.

Een veel voorkomende aanpassing die behandelaars aanraden is het weglaten van voeding die ontsteking kan bevorderen en die ongunstige veranderingen in de darmbacteriën kan veroorzaken. Dit betreft vooral bewerkte voedingsmiddelen, alcoholische dranken en bepaalde medicijnen en voedingsmiddelen die allergieën of voedingsintoleranties kunnen veroorzaken. In onze praktijk, Hormoonpoli.nl, blijken veel patiënten flink op te knappen door het aanpassen van hun voeding. We laten geregeld onderzoeken doen naar de samenstelling van de darmbacteriën, naar de vertering en de activiteit van het immuunsysteem in de darm. Ook wordt er vaak onderzoek gedaan naar mogelijke intoleranties tegen voedingsmiddelen. Op grond van deze uitslagen wordt gericht over het tijdelijke gebruik van probiotica (gunstige bacteriën) en prebiotica (oplosbare vezels) geadviseerd.

Of een lekke darm ook het ontstaan van ziekten elders in het lichaam kan bewerkstelligen staat nog ter discussie. Het is echter altijd een goed advies om over te stappen op een dieet rijk aan onbewerkte, verse producten dat veel oplosbare vezels bevat uit bijvoorbeeld groenten, zoals het Mediterrane dieet. Zo’n soort voeding helpt ontstekingen tegen gaan en kan tenminste in theorie helpen om de functie van de darmwand te verbeteren en kan de balans in de samenstelling van darmbacteriën herstellen. Deze voeding op recept zal ervoor zorgen dat je je beter gaat voelen en kent geen bijwerkingen. Het is de moeite van het proberen waard.

Vrij vertaald uit https://www.health.harvard.edu/blog/leaky-gut-what-is-it-and-what-does-it-mean-for-you-2017092212451